لایحه ساماندهی پهپادهای غیرنظامی و قانون جدید ساماندهی پهپاد در ایران (متن کامل مجلس)

با گسترش روزافزون فناوری‌های نوین، به‌ویژه در حوزه پهپادهای غیرنظامی، نیاز به قوانین جامع و شفاف برای مدیریت این ابزار بیش از گذشته احساس می‌شود. امروزه پهپادها در بخش‌های متنوعی مانند کشاورزی دقیق، پایش محیط زیست، امداد و نجات و حتی صنعت فیلم‌برداری هوایی کاربرد دارند. اما نبود نظارت و قانون مشخص، همواره نگرانی‌های امنیتی و اجتماعی را به همراه داشته است.
به همین دلیل، لایحه ساماندهی پهپادهای غیرنظامی در تیرماه ۱۴۰۴ توسط مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید تا این خلا قانونی را برطرف کند.

لایحه ساماندهی پهپادهای غیرنظامی؛ پاسخی به رشد فناوری‌های پروازی

این لایحه با هدف ایجاد یک چارچوب مشخص برای کاهش ریسک‌ها و جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی تدوین شده است.
افزایش تهدیدات منطقه‌ای و استفاده از ریزپرنده‌ها در عملیات خصمانه، ضرورت توجه ویژه به این حوزه را دوچندان کرد.

بر اساس این قانون:

  • امنیت ملی و انتظامی کشور بیش از پیش تضمین می‌شود.

  • بستر مناسبی برای رشد فناوری بومی، سرمایه‌گذاری داخلی و فعالیت‌های نوآورانه فراهم می‌شود.

لایحه ساماندهی پهپادهای غیرنظامی

لایحه ساماندهی پهپادهای غیرنظامی

ساختار و ویژگی‌های قانون ساماندهی پهپادهای غیرنظامی

این قانون چندین بخش کلیدی دارد که هرکدام به یکی از چالش‌های جدی کشور در سال‌های اخیر پرداخته‌اند:

  • ثبت مالکیت و پلاک‌گذاری رسمی پهپادها

  • صدور مجوز پرواز و فعالیت

  • تعیین مقررات مشخص برای اپراتورها

  • الزام به گذراندن آموزش‌های تخصصی

  • تاکید بر حفظ ایمنی پرواز و حریم خصوصی افراد

این ساختار نشان‌دهنده نگاه جامع قانون‌گذار به ابعاد مختلف استفاده از پهپاد است.

جرایم و مجازات‌ها در قانون ساماندهی پهپادها

ماده ۱۷ این قانون به‌طور مشخص به جرایم و مجازات‌ها پرداخته است.
هرگونه استفاده غیرقانونی یا مجرمانه از پهپاد، مشمول مجازات‌های بازدارنده می‌شود. این رویکرد نشان می‌دهد که اجرای این قانون صرفاً جنبه حمایتی ندارد، بلکه جنبه بازدارندگی قوی هم در آن دیده شده است.

اهمیت اجرایی شدن قانون ساماندهی پهپادهای غیرنظامی

ویژگی مهم این قانون در آن است که برای نخستین بار تمامی نهادهای ذی‌ربط، از جمله:

  • پلیس

  • سازمان هواپیمایی کشوری

  • وزارت دفاع

  • وزارت اطلاعات

و سایر نهادهای قانونی موظف به همکاری مشترک در اجرای قانون شده‌اند.
این همکاری منجر به یک مدیریت یکپارچه فضای هوایی کشور خواهد شد.

آینده حکمرانی پهپادهای غیرنظامی در ایران

در نگاه کلان، این قانون سرآغاز فصل تازه‌ای از حکمرانی فناوری‌های هوایی غیرنظامی در ایران محسوب می‌شود.

اهداف کلیدی آن عبارت‌اند از:

  • حمایت از ظرفیت‌های نوآورانه جوانان و شرکت‌های دانش‌بنیان

  • ایجاد فرصت‌های شغلی جدید

  • رفع خلاهای قانونی گذشته

  • افزایش اعتماد عمومی در استفاده از پهپادها

متن کامل قانون ساماندهی پهپادهای غیرنظامی (مصوب 8 تیر 1404)

در ادامه می‌توانید مواد قانونی و تبصره‌های کامل این لایحه را مطالعه کنید:

ماده 1 – تعاریف و اصطلاحات

در این قانون واژه‌ها و اصطلاحات زیر به‌کار می‌روند:

۱- پهپاد غیرنظامی: هرگونه پرنده بدون سرنشین که از راه دور یا به‌صورت خودکار هدایت می‌شود و صرفاً کاربری غیرنظامی دارد. تعیین مصادیق آن به پیشنهاد وزارت دفاع در کارگروه مربوطه انجام می‌گیرد.
۲- سازمان: منظور سازمان هواپیمایی کشوری است.
۳- مالک: شخص حقیقی یا حقوقی که سند رسمی مالکیت پهپاد غیرنظامی طبق این قانون به نام او صادر شده باشد.
۴- بهره‌بردار: اشخاصی که از سازمان مجوز رسمی برای استفاده و ارائه خدمات پروازی با پهپاد غیرنظامی دریافت کرده‌اند.
۵- عملیات پروازی: مجموعه اقدامات قبل، حین و بعد از پرواز شامل برنامه‌ریزی، اخذ مجوز، اجرای پرواز و اقدامات پس از آن.
۶- بهره‌برداری: هر نوع استفاده از پهپاد غیرنظامی مطابق مفاد این قانون.
۷- کاربر: فردی که دارای گواهینامه معتبر هدایت پهپاد است؛ چه مالک باشد و چه نباشد.

ماده 2 – نظارت و بهره‌برداری

نحوه تأمین، استفاده و نظارت بر پهپادهای مورد استفاده دستگاه‌های امنیتی و نظامی، مطابق دستورالعملی خواهد بود که ستاد کل نیروهای مسلح و وزارت اطلاعات با همکاری وزارت دفاع، سازمان اطلاعات سپاه و فراجا تهیه و پس از تصویب شورای عالی امنیت ملی اجرایی می‌شود.

ماده 3 – سیاست‌گذاری و هماهنگی

شورای امنیت کشور مسئولیت سیاست‌گذاری، هماهنگی و نظارت بر اجرای صحیح این قانون را برعهده دارد.
تبصره: برای بهره‌گیری از نظرات کارشناسان، کارگروه تخصصی پهپادهای غیرنظامی به ریاست دبیر شورا و با حضور نمایندگان دستگاه‌های مختلف دولتی و نظامی تشکیل می‌شود.

ماده 4 – تولید و فعالیت‌های صنعتی

صدور مجوز تأسیس و تولید صنعتی پهپادهای غیرنظامی منوط به:

  • بررسی پیشینه کیفری متقاضی توسط قوه قضائیه

  • استعلام امنیتی از وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه

  • تأیید ملاحظات دفاعی توسط وزارت دفاع

تبصره ۱: صدور پروانه فعالیت در زمینه آموزش، تعمیرات، بهره‌برداری و صدور گواهینامه کاربری پهپاد برعهده سازمان هواپیمایی است.
تبصره ۲: معاونت علمی ریاست‌جمهوری مکلف به حمایت از بومی‌سازی و تبادل دانش بین بخش نظامی و غیرنظامی است.
تبصره ۳: شاخص‌های سلامت جسمی و روانی کاربران پهپاد باید به تصویب شورای امنیت کشور برسد.
تبصره ۴: تولید یا ساخت پهپاد بدون مجوز قانونی جرم بوده و مجازات درجه ۳ قانون مجازات اسلامی را در پی دارد.
تبصره الحاقی: معاونت علمی و وزارت صمت موظفند سازوکار صادرات محصولات پهپادی غیرنظامی را تدوین کنند.

ماده 5 – واردات پهپاد

واردات پهپاد یا قطعات آن ممنوع است مگر در شرایط خاصی مانند:

  • نبود مشابه داخلی

  • نیاز به واردات برای توسعه فناوری داخلی

  • تأمین نیاز پژوهشی و دانش‌بنیان

در صورت تخلف، علاوه بر ضبط کالا، مرتکب به مجازات‌های تعزیری درجه ۳ محکوم می‌شود.

ماده 6 – سند مالکیت پهپاد

تمامی پهپادهای غیرنظامی باید دارای سند مالکیت رسمی باشند که شامل شماره یکتا، مشخصات فنی و مشخصات مالک است.
صدور این سند بر عهده فراجا خواهد بود.
تبصره: هرگونه نقل و انتقال یا واگذاری پهپاد بدون سند رسمی معتبر، جرم محسوب می‌شود.

ماده 7 – تغییر مشخصات فنی

هرگونه تغییر در مشخصات فنی پهپاد (رنگ بدنه، موتور، ملحقات یا کاربری) تنها با کسب مجوز از فراجا امکان‌پذیر است. در غیر این صورت مشمول مجازات ماده ۱۴ خواهد شد.

ماده 8 – بهره‌برداری و عملیات پروازی

پرواز پهپادهای غیرنظامی تنها توسط مالکان و کاربران دارای گواهینامه معتبر و پس از ثبت طرح پروازی در سامانه مربوط مجاز است.

تبصره ۱: شرکت فرودگاه‌ها موظف است سامانه ثبت اطلاعات پروازی را ظرف سه ماه راه‌اندازی کند.
تبصره ۲: پرواز پهپاد در استان‌های تهران و البرز تنها با مجوز قرارگاه ثارالله مجاز است.
تبصره ۳: سازمان موظف است درگاه واحد مجوزها را تکمیل کند.
تبصره ۴: پروازهای خدماتی تنها توسط شرکت‌های دارای مجوز صلاحیت حرفه‌ای انجام می‌شود.
تبصره ۵: کارگروه پهپادهای غیرنظامی موظف به تعیین محدوده‌های پروازی است.

ماده 9 – پهپادهای تفریحی و ورزشی

وزارت ورزش و جوانان مکلف است مناطق ویژه برای پروازهای تفریحی و ورزشی با پهپاد را تعیین کند.

ماده 10 – سامانه رهگیری و کنترل

ستاد کل نیروهای مسلح موظف است ظرف سه ماه سامانه‌های رهگیری و کنترل پهپادهای غیرنظامی را طراحی و مستقر کند.

ماده 11 – عملیات داده‌برداری

هرگونه داده‌برداری و نقشه‌برداری با پهپاد تنها با مجوز سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح و تحت نظارت ستاد کل امکان‌پذیر است.

ماده 12 – معاملات و نقل و انتقال

خرید، فروش و نگهداری پهپاد بدون سند رسمی ممنوع است و متخلفان علاوه بر ضبط پهپاد به مجازات تعزیری درجه ۵ محکوم می‌شوند.
تبصره ۱: دارندگان پهپادهای فاقد سند موظف‌اند ظرف سه ماه برای دریافت سند اقدام کنند.
تبصره ۲: در صورت عدم صلاحیت مالک، پهپاد توسط وزارت دفاع خریداری می‌شود.
تبصره ۳: پرواز پهپادهای فاقد سند ممنوع است مگر با مجوز موقت سه‌ماهه.

ماده 13 – پرواز غیرمجاز

پرواز پهپاد بدون مجوز در حریم هوایی کشور جرم محسوب شده و مرتکب به ضبط پهپاد و در صورت تکرار به مجازات‌های درجه ۵ محکوم خواهد شد.

ماده 14 – جرایم امنیتی

در صورت استفاده از پهپاد برای مقاصد نظامی یا جرایم علیه امنیت کشور، مرتکب به حداکثر مجازات همان جرم محکوم می‌شود.

ماده 15 – پرواز بر فراز مناطق حساس

پرواز بر فراز مراکز نظامی و امنیتی کشور ممنوع بوده و مرتکب به حبس درجه ۴ محکوم خواهد شد.

ماده 16 – برخورد قضایی

ضابطان قضایی موظف‌اند در صورت مشاهده پرواز غیرمجاز، پهپاد و گواهینامه کاربر را توقیف کرده و پرونده را به مراجع ذی‌صلاح تحویل دهند.

ماده 17 – گزارش حوادث

در صورت مفقودی، سرقت یا حادثه برای پهپاد، مالک یا کاربر موظف‌اند ظرف ۲۴ ساعت موضوع را به نهادهای انتظامی گزارش دهند. عدم گزارش، منجر به توقیف مجوز یا سند تا شش ماه می‌شود.

ماده 18 – مسئولیت خسارت‌ها

مالک، بهره‌بردار یا کاربر مسئول جبران هرگونه خسارت مادی یا معنوی ناشی از پهپاد به افراد یا اموال عمومی و خصوصی است.

ماده 19 – بیمه مسئولیت

تمام مالکان و بهره‌برداران موظف‌اند پیش از پرواز، قرارداد بیمه مسئولیت مدنی در برابر اشخاص ثالث منعقد کنند.

ماده 20 – بیمه کارکنان دستگاه‌های اجرایی

کارکنان دستگاه‌های اجرایی و نیروهای مسلح که در ماموریت‌های مرتبط با پهپاد فعالیت دارند، باید تحت پوشش بیمه مسئولیت مدنی باشند.

ماده 21 – فعالیت اتباع خارجی

هرگونه فعالیت اتباع خارجی در زمینه تولید، واردات، صادرات یا خرید و فروش پهپاد غیرنظامی ممنوع است و در صورت تخلف، به حبس درجه ۴ محکوم می‌شوند.

ماده 22 – آیین‌نامه اجرایی

آیین‌نامه اجرایی این قانون باید ظرف سه ماه توسط وزارت دفاع با همکاری وزارتخانه‌های مرتبط تدوین و به تصویب هیئت وزیران برسد.

لایحه ساماندهی پهپادهای غیرنظامی

لایحه ساماندهی پهپادهای غیرنظامی

سوالات متداول درباره لایحه ساماندهی پهپادهای غیرنظامی

تفاوت لایحه با قانون چیست؟

لایحه در ابتدا پیشنهادی از سوی دولت است، اما پس از تصویب مجلس، تبدیل به قانون لازم‌الاجرا می‌شود.

آیا پرواز تفریحی نیاز به مجوز دارد؟

بله، حتی پرواز تفریحی باید در مناطق مشخص و با رعایت مقررات انجام شود.

چه نهادهایی مسئول اجرای این قانون هستند؟

پلیس، سازمان هواپیمایی، وزارت دفاع، وزارت اطلاعات و دیگر نهادهای امنیتی و اجرایی.

نتیجه‌گیری

تصویب و اجرایی شدن قانون ساماندهی پهپادهای غیرنظامی نقطه عطفی در تاریخ مدیریت فناوری‌های پروازی ایران است. این قانون نه‌تنها به دغدغه‌های امنیتی و اجتماعی ناشی از پروازهای غیرمجاز پاسخ داده، بلکه مسیر توسعه علمی، تجاری و خدماتی پهپادها را نیز هموار کرده است.

از این پس، تمامی کاربران، چه در حوزه‌های کشاورزی، محیط‌زیست، امداد و نجات و چه در بخش‌های خدماتی و تصویربرداری هوایی، می‌توانند با پشتوانه‌ای قانونی و مطمئن فعالیت کنند. همچنین الزام به ثبت، پلاک‌گذاری، صدور مجوز و بیمه، باعث افزایش اعتماد عمومی و جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی خواهد شد.

به طور کلی می‌توان گفت:

  • این قانون به امنیت هوایی کشور کمک می‌کند.

  • بستر رشد فناوری و کسب‌وکارهای نوپا را فراهم می‌سازد.

  • اعتماد و آرامش خاطر بیشتری برای کاربران و جامعه به همراه دارد.

در نهایت، لایحه ساماندهی پهپادهای غیرنظامی تنها یک قانون خشک نیست، بلکه گامی جدی برای ساختن آینده‌ای امن‌تر، هوشمندتر و پیشرفته‌تر در عرصه پروازهای غیرنظامی در ایران است.

ارتباط با ما